Chi Bản xe là một trong những chi lớn nhất trong họ Đậu. Chúng có ý nghĩa quan trọng về mặt sinh thái, kinh tế và hóa học. Phân bố hiện đại của chi này rộng khắp các miền nhiệt đới. Các di tích hóa thạch của chi này đã được ghi nhận rộng rãi ở châu Á trong các trầm tích tuổi Eocene đến Pleistocene. Tuy nhiên, không có hóa thạch nào của chi này được báo cáo từ trầm tích tuổi Kainozoi ở Đông Nam Á. Gần đây, nhiều hóa thạch quả của chi này được thu thập từ trầm tích tuổi Miocen ở bồn trũng Yên Bái, miền Bắc Việt Nam. Các mô tả chi tiết và so sánh rộng rãi về đặc điểm hình thái quả của loài hóa thạch với các quả trong họ đậu cho phép thành lập một loài hóa thạch mới Albizia yenbaiensis H.B. Nguyen, T. Su & J. Huang sp. Loài mới có đặc điểm là quả không có cánh, hình thuôn dài đến hình tuyến rộng, cuống ngắn, đáy thon dài và hơi xiên, đỉnh thon ngắn, buồng hạt tròn, mép hơi thu hẹp giữa các hạt và có các gân chính song song. Các hóa thạch này là những di tích hóa thạch đầu tiên của chi Bản xe ở Đông Nam Á. Các hóa thạch mới phát hiện này chỉ ra rằng chi Bản xe đã tồn tại ở rừng lá rộng nhiệt đới dọc theo thung lũng sông Hồng ở miền bắc Việt Nam vào cuối thế Miocen. Phát hiện này cùng với các di tích hóa thạch của chi Bản xẻ đã được tìm thấy trước đây chỉ ra rằng chi này có thể có nguồn gốc từ khu vực có gió mùa Đông Á và số lượng loài của chi này đã tăng lên đáng kể từ thế Miocen. Sự đa dạng hiện tại của chi này ở Châu Mỹ và Châu Phi có thể là do sự thích nghi của nó với khí hậu ấm áp và khô theo mùa.
Kết quả nghiên cứu được đăng trên tạp chí Review of Palaeobotany and Palynology 308 (2023) 104801. https://doi.org/10.1016/j.revpalbo.2022.104801.
Hình 1. Hình thái quả của chi Bản xe. 1. Hóa thạch quả A. yenbaiensis H.B. Nguyen, T. Su & J. Huang. 2. Tái dựng hình thái quả của hóa thạch. 3. Quả hiện đại của A. julibrissin Durazz. Các mũi tên lần lượt chỉ cuống quả (mũi tên màu vàng), đế (mũi tên màu xanh nhạt), cuống (mũi tên màu xanh đậm), gốc (mũi tên màu xanh lá cây), mép (mũi tên màu hồng), buồng hạt (mũi tên màu trắng), gân (mũi tên màu đen) và đỉnh (mũi tên màu đỏ). Thước tỷ lệ = 1 cm.
Nguồn tin: Nguyễn Bá Hùng, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, VAST